REČ PO RIJEČ (1651)

ZAMAK GRAD

Piše: Štefan Markovič

Zamak Grad se nalazi u istoimenskom naselju i stoji na strmom brežuljku u severozapadnom delu Goričkog. Teritorija oko današnjeg zamka je u mađarsku državu uključio kralj Bela III. Isti je zamak 1183. godine poklonio u upravlljanje cisterijanskom manastiru u Szentgotthardu (slovenački Monošter, srpski Sentgotard, hrvatski Szentgotthard). Imanje, nazvano Lyndwa, se u pismenim dokumentima prvi put pominje godine 1208, zapisi o postojanju zamka su iz 1275. godine, a arheološka istraživanja dokazuju njegovo postojanje već u 11. stoleću. Po kazivanju su zamak počeli graditi vitezi templari.

Današnji obim je zamak dobio u 16. i 17. veku, dok je u 18. te 19. veku dograđen. U jednom od tornjeva zamka, izgrađenih sredinom 16. veka, 1751. Godine dograđen je zvonik. Isti je obnovljen 2001. godine. Izgradnja zvonika je istovremeno predstavljalo završni čin barokizacije objekata u zamku.

Zamak je imao tokom vekova više vlasnika. Kada je madžarski kralj Andrija II. Poklonio imanje grofu Nikoli Amade iz Ajzenštata (slovenačko Železno, hrvatski Željezno, njemački Eisenstadt) je vlasništvo zamka 1275. godine prešlo na familiju Amade. Između godina 1365 i 1685 je zamkom vladala porodica Szechy, koja je ovim prostorima u 16. stoleću širila protenstatizam, posle ju je nasledila porodica Batthyani, Szecheny i Szapary.

Između dva svetska rata vlasnik zamka je bio Gez Hartner, industrijalac iz Murske Sobote. 1945. godine u zamku je boravila sovjetska Crvena armija, te je u to doba zamak doživeo prilična oštećenja. Neko vreme je zamak služio i za smeštaj jedinica NOV i POJ. Posle drugog svetskog rata stanovnici okoljnih naselja su iz zamka odneli sve što se moglo odneti, a zamak je naciolizovan. U njemu su bili prostori tadašnjih vlasti, a i useljene su neke porodice. Između godina 1960 i 1990 zamak je prepušten propadanju.

Od 1995. Godine zamak se obnavlja i sredstvima Evropske zajednice. Ideja o udruživanju pograničnih regija u područje zašćitene prirode u okviru parka Goričko-Raab-Örseg je u priličnoj meri pomogla za skupljanje sredstava za obnovu zamka. Tako su danas u zamku uređeni prostori Javnog zavoda Krajinski park Goričko, parka Goričko-Raab-Örseg. U pojedinim prostorijama su uređene zanatlijske radionice kao prikaz delatnosti seoskog stanovništva područja, vinoteka, muzejski prostori. Arheološka izkopavanja su završena 2006. godine.

U zamku živi 15 vrsta šišmiševa, od kojih je 5 vrsti kvalifikovanih za ovo područje.

Za sam zamak postoji legenda, da je imao 365 soba, za svaki dan godine jednu. Po toj legendi to je najveći zamak baroknog doba u Sloveniji. Od ostalih legendi je najpoznatija legenda, da je u zamku živeo zmaj sa zlatnom krunom.

Objekte zamka okružuje velik park, koji je bio zasnovan u engleskom stilu. U dvorištu zamka vri energija iz dubina Zemlje, koju većina posetilaca zamka oseća kao toplinu. Van zamka je izvor pitne vode sa energitskim svojstvima.

U naselju Grad je crkva Marijinega vnebovzetja (Crkva Velike Gospe) iz baroknog doma, za koju je  pred kraj svog života nacrte o obnovi napravio veliki slovenački arhitekta Jože Plečnik. Istu nije nikada video obnovljenu, jer mu to nije dopuštalo zdravstveno stanje. Inače naselje Grad se je do 1952. godine nazivalo Gornja Lendava. Time se je i zamak nazivao istim nazivom.

Na slovenačkom se zamak naziva grad ili dvorec. Tako, da je enigmatski gledano moguče napraviti rečenicu sa višestrukom anadiplozom. (Grad Grad v Gradu ….).

Izvori:materiali grada Grad.