REČ PO RIJEČ (2477)

ŽLEZDAČA

ŽLEZDASTI ZVONČIĆ

Žlezdača ili žlezdasti zvončić (lat. Adenophora liliifolia) je zeljasta vrsta koja pripada familiji Campanulaceae. Rod Adenophora obuhvata 64 vrste koje su uglavnom rasprostranjene u istočnoj i jugoistočnoj Aziji sa centrom diverziteta u južnoj Kini. Ova vrsta je tercijarni relikt i jedini je predstavnik roda koji raste u centralnoj Evropi. Žlezdača je višegodišnja biljka sa debelim i vretenastim korenom. Stablo je uspravno, slabo razgranato, sa uzdužnim brazdama, visine do 100 cm. Sa stabla polaze listovi, u osnovi stabla su na dugim drškama, srcasto okruglasti, pri cvetanju često osušeni. Donji listovi su eliptični, dok gornji linearni, sedeći. Cvetovi su viseći i nalaze se na kratkim drškama. Cvetovi obrazuju cvast koja je metlica ili rastersit grozd. Čašični zupci dosta kratki, blago testerasto nazubljeni. Krunica je zvonasta, svetloplava i mirišljava. U cvetu se nalazi 5 prašnika i tučak čiji je stubić dva puta duži od krunice. Cveta tokom jula i avgusta, a oprašuje se entemofilijom. Plod je jajasta, izbrazdana čahura koja se otvara sa tri pore pri osnovi. Vrsta se razmnožava pomoću semena ili vegetativno rizomima. Areal žlezdače obuhvata evropski kontinet i zapadnu Aziju. Na Balkanskom poluostrvu vrsta raste u zaadnom delu na malom broju lokaliteta u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori i Srbiji. U državama centralne Evrope, ova vrsta takođe raste na malom broju lokaliteta, a primećen je trend smanjenja broja populacija, kao i broja jedinki u populacijama. Na teritoriji Republike Srbije je proglašena strogo zaštićenom vrstom Pravilnikom o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva. Nalazi se u Crvenoj knjizi flore Srbije, ali i Crvenim knjigama drugih država. Antropogeni faktor predstavlja glavni faktor koji negativno utiče na ovu vrstu, pogotovo na iščezavanje utiče zagađenje reka hemijskim materijama i čvrstim otpadom. (Vikipedija)