REČ PO RIJEČ (2119)

Lumumba

Patris Lumumba (1925-1961) bio je prvi premijer nezavisnog Konga, danas poznat kao jedan od  mučenika u borbi afričkih naroda za nezavisnost od evropskih kolonijalnih sila.

Lumumbina stranka, koja je insistirala na unitarnom uređenju zemlje i prevladavnju tradicionalnih plemenskih podela, se neposredno pred sticanje nezavisnosti nametnula kao najjača od svih stranaka, te je on postao premijer. Njegova ideologija afričkog nacionalizma i panafrikanizma je, međutim, postala trn u oku bivšim kolonijalnim gospdarima koji su nastojali da zadrže uticaj i ekonomske interese u zemlji, te su odmah nakon nezavisnosti podržali secesionistički pokret u rudama bogatoj provinciji Katangi. Stalne pobune u novoosnovanoj kongoanskoj vojsci, kao i neredi čije su žrtve često bili belci, dovele su do tzv. Kongoanske krize, te podstakle belgijsku vojnu intervenciju. Kada se za pomoć obratio Sovjetima, Lumumba je time postao umešan u Hladni rat. Došao je u sukob sa predsednikom Žozefom Kasa-Vubuom i načelnikom generalštaba Žozefom Mobutuom koji su ga nakon samo nekoliko meseci na dužnosti protivustavno smenili 1. decembra 1960. i stavili u kućni pritvor. Potom je izručen secesioniostima u Katangi koji su ga 17. januara 1961. mučki ubikli. Posle ubistva Patrisa Lumumbe u Beogradu su u znak protesta održane velike demonstracije koje su se pretvorile u nerede. Zauzeta je i opljačkana Belgijska ambasada (jer se smatralo da su Belgijanci, kao bivši kolonisti, umešani u ubistvo Lumumbe).

Jedan od studentskih domova i jedna ulica u Beogradu, Nišu, Subotici i Zaječaru po njemu nosi ime.

(Vanja Tomašev)